Hüseyin Vasıf Çınar kimdir?

Hüseyin Vasıf Çınar, (d. 1896, Kandiye - ö. 2 Haziran 1935, Moskova) Kürt Aşireti Bedirhanilerden öğretmen, gazeteci, siyasetçi, diplomat.

Kurtuluş Savaşı sırasında Türklerin direnişine destek olmuş bir milletvekili ve devlet adamıdır. İki kez Milli Eğitim Bakanlığı yapmış ve Tevhid-i Tedrisat Kanunu’nun uygulayıcısı olmuştur. Prag, Paris ve Moskova büyükelçiliği görevlerinde bulunmuştur. Altay Spor Kulübü’nün kurucularındandır.

1896 yılında Kandiye (Girit)’de dünyaya geldi[1] (kimi kaynaklara göre İzmir'de dünyaya gelmiştir). Bedirhanîler’den Kaymakam Abdullah Hulusi Bey'in oğludur[2]. Lise öğrenimini 1910 yılında İzmir İdadisi'nde (Lise) tamamladı. Yükseköğrenim için İstanbul’a gitti ve İstanbul Hukuk Mektebi’nde okudu. Savaş nedeniyle yarım kalan hukuk öğrenimini İzmir’in işgalinden az önce yeniden İstanbul’a gelerek 1916’da tamamladı.

Mustafa Necati Bey ile birlikte 1915 yılında kurdukları Özel Şark Mektebi İdadisi'nde yöneticilik ve tarih öğretmenliği yaparak meslek yaşamına başladı. Burada 3 yıl görev yaptı. Lisede spor yapmaya teşvik ettiği gençlerle Altay Spor Kulübü’nün kurulmasına ön ayak oldu. İzmir Türk Ocağı’nın aktif bir üyesi oldu.

İzmir'in Yunanlılar tarafından işgali sırasında Mustafa Necati Bey ile beraber işgalin önlenmesi ve direniş örgütlenmesi için çalıştı; İzmir Redd-i İlhak Cemiyeti'ni kurucuları arasında yer aldı; işgal üzerine kardeşi Mehmet Esat ile birlikte Balıkesir’e gitti ve Balıkesir Kuvay-ı Milliyesi’ne katıldı. II. Balıkesir Kongresi'nden itibaren toplanan kongrelere "İzmir Türk Ocağı Delegesi" olarak katıldı.

Hüseyin Vasıf Bey’in milli mücadeleye verdiği desteğin en önemlisi, Balıkesir’de bulunduğu dönemde İzmir’e Doğru Gazetesi’ni çıkarmasıdır. Milli mücadele basınında seçkin bir yeri olan İzmir'e Doğru gazetesinin sahibi olan Hüseyin Vasıf, burada ateşli makaleler yazdı. “Ulusal Kurtuluş Hareketinin Destekçisi ve Yürütücüsüdür” alt başlığı ile çıkan gazeten yazı işleri müdürü kardeşi Mehmet Esat, başyazarı arkadaşı Mustafa Necati idi. Yayına başladığı 16 Kasım 1919’dan itibaren haftada iki gün, Ocak 1920’den sonra haftada üç gün çıkan gazete, 74 sayı boyunca yayın hayatına devam etti.

Balıkesir’in işgali üzerine gazetenin yayını sona ermesinin ardından Hüseyin Vasıf şehirden ayrıldı; Maarif Vekaleti Özel Kalem Müdürlüğü’ne atandı . İzmir, Yunan işgalinden kurtulduktan sonra İzmir Maarif Müdürlüğü'ne atandı (1922).

Hüseyin Vasıf Bey, İzmir Maarif Müdürü iken TBMM 2. dönem milletvekilliği için seçimlere katıldı ve 1923 yılında Saruhan milletvekili olarak meclise girdi. Cumhuriyetin İlanı ve Hilafetin Kaldırılması tartışmalarında parlamentoda etkili bir milletvekili oldu. Mecliste saltanat ve cumhuriyet tartışmalarının geride bırakılmasının ardından İstiklal Mahkemeleri içinde yer aldı. İstiklâl Mahkemesi savcısı olarak görev yaptı.

Hüseyin Vasıf Bey, öğretimde mektep-medrese ikiliğini ortadan kaldırmak üzere öğretimin birleştirilmesi kanunu (Tevhid-i Tedrisat) için 50 arkadaşı ile birlikte önerge verdi. 3 Mart 1924’te teklifin kabul edilmesinden 3 gün sonra Milli Eğitim Bakanı olarak atandı. 8 aylık bakanlığı sırasında Tevhid-i tedrisat’ı uygulamaya geçirdi; medreseler kapatıldı, okullar laikleştirildi, öğretmen okullarının sayısının arttırılmasına başlandı, yabancı uzmanlar getirtilip eğitimin planlanlanması konusu ele alındı. Özellikle dünyanın en büyük eğitimcisi sayılan John Dewey çağrılmış ve bir rapor hazırlatılmıştı. Yaptığı radikal uygulamalar tutucu çevrelerin eleştirilerine neden olunca 21 Kasım 1924 tarihinde bakanlıktan istifa etti.Hüseyin Vasıf Bey, Milli Eğitim Bakanlığı’nın istifasından sonra Dışişleri Bakanlığı kadrosuna girerek 3 yılda 3 büyük kente elçilik ve büyükelçilik yaptı.16 Haziran1925 günü Prag Elçisi olarak atandı. Türkiye Cumhuriyeti’nin Çekoslovakya’daki ilk elçisi oldu.2 yıl Prag’da görev yaptıktan sonra 11 Aralık 1927’de Budapeşte Elçisi olarak atandı, bir yıl bu görevde kaldı.3 Kasım 1928 günü Moskova Büyükelçisi olarak atandı ancak bu görevde sadece 3 ay kalabildi. Milli Eğitim Bakanlığı yapmakta olan yakın arkadaşı Mustafa Necati Bey’in ani ölümü üzerine boşalan İzmir milletvekilliğine seçildi ve ikinci kez milli eğitim bakanı olarak atandı.

Hüseyin Vasıf Bey, 1932 yılında Milli Eğitim Bakanlığı’ndan tekrar ayrılıp dışişleri bünyesinde çalışmaya başladı; bakanlık tarafından İtalya Büyükelçisi olarak görevlendirildi. 28 Mayıs 1931’de başladığı Roma’daki görevinden Moskova’ya atanması nedeniyle ayrıldı. 10 Eylül 1934 günü Moskova’daki görevine başladı. Bu göreve ek olarak Litvanya Cumhuriyeti yanında Türkiye’yi ortaelçi olarak temsil etti.Soyadı Kanunu çıktığında Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk, "Çınar gibi dallı budaklı bir aileye mensup olmasından ötürü" kendisine Çınar soyadını verdi. Ani bir hastalık sonucu 2 Haziran 1935 günü Moskova'da hayatını kaybetti, cenazesi Ankara’ya getirilercek Cebeci Mezarlığı'na defnedildi.